Charakterystykę energetyczną opracowuje się zgodnie z metodologią określoną w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 27 lutego 2015 r. (poz. 376). Jednak do wyznaczania charakterystyki zgodnie z tą metodologią stosuje się różne programy komputerowe a wprowadzanie właściwych danych jest trudne i skomplikowane. Bardzo łatwo więc wprowadzić niepełne lub błędne dane, które tą charakterystykę zniekształcają. Pominięcie rekuperacji, wytwarzania energii elektrycznej z energii słonecznej czy wykorzystywania energii geotermalnej z GWC taką charakterystykę dyskwalifikuje. Mamy niestety wiele przykładów źle opracowanej lub przekłamanej charakterystyki, która może wprowadzać w błąd inwestora.
Znając znaczenie podstawowych pojęć tych dokumentów można szybko i w prosty sposób ocenić ich rzeczywistą wartość i prawidłowość opracowania.
Najważniejsze informacje to wskaźniki rocznego zapotrzebowania na energię użytkową EU, końcową EK i pierwotną EP, podawane w kWh/(m2rok), czyli ile kilowatogodzin energii potrzeba w ciągu roku na każdy 1 m2 powierzchni ogrzewanej domu.
1. Wskaźnik energii użytkowej EU to ilość energii cieplnej potrzebnej do ogrzewania i wentylacji oraz wytwarzania ciepłej wody użytkowej w domu, niezależnie od tego jakie mamy do tego zainstalowane źródło ciepła, tj. kocioł gazowy lub na olej opałowy, piec węglowy lub na biomasę, kominek, ciepło sieciowe, grzejniki elektryczne, pompę ciepła itp. Roczne zapotrzebowanie na energię użytkową podajemy odrębnie dla ogrzewania i wentylacji jako EUco, czyli określając energooszczędność naszego domu i odrębnie na przygotowanie ciepłej wody użytkowej, które jest zależne głównie od powierzchni ogrzewanej domu -ok. 24 kWh/(m2rok). EUco jest zależny od stopnia zaizolowania czyli współczynników przenikania ciepła U przegród zewnętrznych domu, które muszą spełniać obecne wymagania obowiązujących „warunków technicznych”. Jeśli spełnimy je na granicy wymagań dla wszystkich przegród to powinniśmy uzyskać EUco poniżej 70 kWh/(m2rok). Jeśli dla ścian, dachu lub stropodachu i podłogi ocieplenie będzie dwukrotnie lepsze to uzyskamy poniżej 40 kWh/(m2rok). Dla przykładowego domu o powierzchni 120 m2 zapotrzebowanie na energię użytkową wyniesie więc w ciągu roku ok. 120 x (40+24) = 7 680 kWh, przy czym nie uwzględnia się tu zapotrzebowania na energię na cele bytowe tj. oświetlenie, zasilanie urządzeń AGD i RTV itp., które przeciętnie wynosi ok. 2000 kWh.
2. Wskaźnik energii końcowej EK to ilość energii, którą musimy doprowadzić do domu w celu uzyskania energii użytkowej. Jest on zależny głównie od nośnika energii oraz rodzaju i sprawności źródła ciepła a także strat. Energia ta może być np. z gazu, który z 1 m3 daje ok. 11 kWh energii cieplnej, spalania węgla, biomasy lub drewna (ok. 2200 kWh z 1 m3), energii elektrycznej uzyskanej z sieci lub systemu fotowoltaicznego, sieci ciepłowniczej (278 kWh z 1 GJ) a nawet geotermalna pozyskana z ziemi. Energia końcowa EK będzie znacznie wyższa od energii użytkowej EU w przypadku zastosowania jako źródła ciepła różnego rodzaju pieców, kotłów, kominków, niewiele wyższa przy zastosowaniu ogrzewania elektrycznego i ciepła sieciowego oraz dużo niższa przy zastosowaniu pomp ciepła napędzanych elektrycznie, szczególnie z dolnym źródłem w postaci gruntowego wymiennika ciepła (GWC). Dla przykładowego domu o powierzchni 120 m2 zapotrzebowanie na energię końcową EK wyniesie więc przy EU = 7 680 kWh, tj. 64 kWh/(m2rok): – dla pieców, kotłów, kominków: 11 000 – 13 000 kWh, ok. 100 kWh/(m2rok) – dla elektrycznego i sieciowego: 8 000 – 9 000 kWh, ok. 70 kWh/(m2rok) – dla pomp ciepła: 2 000 – 3 000 kWh. ok. 20 kWh/(m2rok)
3. Wskaźnik nieodnawialnej energii pierwotnej EP uwzględnia sposób wytworzenia i dostarczenia energii do domu, czyli wpływu na środowisko. Dla różnych sposobów zasilania domu (miejscowe, z sieci) i rodzaju nośnika energii wpływ ten określają współczynniki nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej, które wynoszą: 0,00 – dla energii odnawialnej, tj. słonecznej, wiatrowej i geotermalnej 0,20 – dla biomasy 1,10 – dla gazu, oleju opałowego i węgla 2,50 – dla energii elektrycznej z sieci. Oznacza to, że aby spełnić obowiązujące wymagania wskaźnika EP poniżej 70 kWh/(m2rok) konieczne jest stosowanie odnawialnych źródeł energii (OZE) i wentylacji z rekuperacją, ponieważ nawet przy bardzo dobrze ocieplonym domu o EUco = 40 kWh/(m2rok) i zastosowaniu ogrzewania gazem uzyskamy EP = 100 x 1,1 = 110 kWh/(m2rok), czyli znacznie powyżej wymagań. Jeśli zastosujemy tylko ogrzewanie elektryczne to EP = 70 x 2,5 = 175 kWh/(m2rok), czyli jeszcze więcej. Ale jeśli całą potrzebną energię elektryczną wyprodukują nam panele fotowoltaiczne lub/i wiatraki to EP będzie zbliżać się do zera. Jeszcze korzystniejsze będzie zastosowanie pompy ciepła z GWC bo wtedy nawet przy energii z sieci już spełni się wymagania bo EP = 20 x 2,5 = 50 kWh/(m2rok).
Wynika, że budując nowy dom konieczne jest dobre ocieplenie przegród zewnętrznych i zastosowanie wentylacji z rekuperacją oraz zastosowanie do ogrzewania pompy ciepła z GWC i paneli fotowoltaicznych lub/i wiatraków do produkcji własnej energii elektrycznej.